Pleidooi voor een nieuwe solidariteit
Een kritische reflectie op arbeid in de 21e eeuw
Thijs Lijster – Filosoof, publicist en docent aan de Rijksuniversiteit Groningen
De Groningse cultuurfilosoof Thijs Lijster schreef een korte, toegankelijke geschiedenis van de arbeid sinds Marx’ en Engels’ Communistisch Manifest. Wie zijn de hedendaagse ‘proletariërs’, en wie zouden zich nu moeten verzetten en verenigen tegen het onrecht? En hebben zij een kans van slagen, zo vraagt Thijs Lijster zich af.
Sinds het Communistisch Manifest uit 1848 is er veel veranderd en verbeterd, maar de laatste decennia lijkt de economische ongelijkheid weer te groeien, terwijl de samenleving juist steeds minder solidair wordt. Filosoof Lijster constateert dat de arbeiders van weleer zijn veranderd in ‘werknemers’ die worden geacht te investeren in hun eigen ‘menselijk kapitaal’, zodat zij zichzelf des te beter kunnen laten uitbuiten door een ‘werkgever’. ‘De permanente onzekerheid van de bevolking pakt gunstig uit voor de werkgevers en de heersende klasse, omdat werknemers bereid zijn harder te werken voor minder geld en omdat mensen die elkaar als concurrenten in plaats van als lotgenoten beschouwen zich minder snel zullen verzetten.’ ‘Een groot verschil met de tijd van Marx is dat het proletariaat zich op één plek bevond, namelijk in de fabriek. Arbeiders spraken met elkaar en wisselden ervaringen uit. Als iedereen thuis aan het flexwerken is, gaat dit moeilijker. Lijster ziet echter veel potentie voor sociale verandering, hij constateert een groot gemeenschappelijk belang. Veel bestaande tegenstellingen zijn vals: tussen ‘linkse elite’ en ‘gewone man’, tussen ‘de gewone man’ en ‘gelukszoekers’, terwijl ze allemaal in hetzelfde schuitje zitten. De gemeenschappelijke tegenstander is het kapitaal. Filosoof Thijs Lijster roept op tot een nieuwe solidariteit.